Cafeforexvn –Bitcoin là hệ thống thanh toán và tiền điện tử phi tập trung thành công đầu tiên trên thế giới. Nó được phát hành vào năm 2009 bởi một người bí ẩn chỉ được biết đến với cái tên Satoshi Nakamoto. Từ “tiền điện tử” dùng để chỉ một nhóm tài sản kỹ thuật số, nơi các giao dịch được bảo mật và xác minh bằng mật mã – một phương pháp khoa học về mã hóa và giải mã dữ liệu. Các giao dịch đó thường được lưu trữ trên các máy tính phân bố trên toàn thế giới, thông qua công nghệ sổ cái phân tán được gọi là blockchain.
Bitcoin có thể được chia thành các đơn vị nhỏ hơn được gọi là “satoshi” (tối đa 8 chữ số thập phân) và được sử dụng để thanh toán, nhưng nó cũng được coi là một kho lưu trữ giá trị giống như vàng. Điều này bắt nguồn từ việc giá của một Bitcoin đã tăng đáng kể. Nếu ở thời điểm ra đời, đồng tiền số này có giá chưa đầy một xu Mỹ thì nay, giá của một Bitcoin đã lên tới hàng chục nghìn USD. Với tư cách một tài sản tham gia thị trường, bitcoin được biểu thị bằng mã BTC.
Thuật ngữ “phi tập trung” được sử dụng thường xuyên khi thảo luận về tiền điện tử. Hiểu một cách đơn giản, nó có nghĩa là thứ gì đó được phân phối rộng rãi và không có địa điểm tập trung duy nhất hoặc bị kiểm soát bởi các nhà quản lý. Trong trường hợp của Bitcoin cũng như nhiều loại tiền điện tử khác, việc quản lý công nghệ và cơ sở hạ tầng chi phối việc tạo ra, cung cấp và bảo mật các đồng tiền số này không không nằm trong tay các thực thể tập trung như các ngân hàng và chính phủ.
Tham khảo:
Thay vào đó, Bitcoin được thiết kế theo cách mà người dùng có thể trao đổi trực tiếp với nhau thông qua mạng ngang hàng (P2P). Đây là một loại mạng mà tất cả người dùng có quyền lực ngang nhau, và được kết nối trực tiếp với nhau mà không cần máy chủ trung tâm hoặc công ty trung gian hoạt động ở giữa. Điều này cho phép dữ liệu được chia sẻ và lưu trữ, cho phép các khoản thanh toán bằng Bitcoin được gửi và nhận một cách liền mạch giữa các bên.
Mạng Bitcoin là hoàn toàn công khai, có nghĩa là bất kỳ ai trên thế giới có thiết bị có kết nối internet đều có thể tham gia mà không bị hạn chế. Nó cũng có mã nguồn mở, có nghĩa là bất kỳ ai cũng có thể xem hoặc chia sẻ mã nguồn mà dựa vào đó Bitcoin được tạo ra.
Có lẽ cách dễ nhất để hiểu Bitcoin là nghĩ về nó giống như internet. Internet hoàn toàn là kỹ thuật số, không một người nào sở hữu hoặc kiểm soát nó, nó không có biên giới (nghĩa là bất kỳ ai có điện và thiết bị đều có thể kết nối với nó), nó chạy 24/7 và những người sử dụng nó có thể dễ dàng chia sẻ dữ liệu với nhau. Bây giờ, hãy tưởng tượng nếu có một loại ‘tiền tệ internet’, nơi mọi người sử dụng internet có thể giúp bảo mật nó, phát hành nó và thanh toán trực tiếp cho nhau mà không cần liên quan đến ngân hàng. Về cơ bản thì Bitcoin là như vậy.
Loại tiền thay thế cho tiền pháp định (fiat)
Ban đầu Nakamoto thiết kế Bitcoin như một giải pháp thay thế cho tiền truyền thống, với mục tiêu nó cuối cùng sẽ trở thành một định dạng hợp pháp được chấp nhận trên toàn cầu và mọi người có thể sử dụng để mua hàng hóa và dịch vụ.
Tuy nhiên, tiện ích thanh toán của Bitcoin đã bị hạn chế phần nào bởi sự biến động giá của nó. Biến động là một từ dùng để mô tả mức độ thay đổi giá của tài sản trong một khoảng thời gian. Trong trường hợp của Bitcoin, giá của nó có thể dao động mạnh từng ngày – và thậm chí từng phút – khiến nó trở thành một lựa chọn thanh toán kém lý tưởng. Ví dụ: bạn sẽ không muốn bỏ ra 3,50 USD cho một tách cà phê và 5 phút sau giá của nó đã lại thành 4,30 USD. Ngược lại, nó cũng không có lợi cho người bán nếu giá Bitcoin giảm đáng kể sau khi cà phê được giao cho bạn.
Theo nhiều cách, Bitcoin hoạt động ngược lại với tiền truyền thống: nó không được quản lý hoặc phát hành bởi ngân hàng trung ương, nó có nguồn cung cố định (nghĩa là Bitcoin mới không thể được tạo ra theo ý muốn) và giá của nó không thể đoán trước được. Nắm được những khác biệt này là mấu chốt để hiểu Bitcoin.
Bitcoin hoạt động như thế nào?
Phải hiểu rằng, Bitcoin có ba thành phần riêng biệt. Tất cả kết hợp với nhau để tạo ra một hệ thống thanh toán phi tập trung:
Mạng Bitcoin
Tiền điện tử gốc của mạng Bitcoin, được gọi là Bitcoin (BTC)
Chuỗi khối Bitcoin (Bitcoin blockchain)
Bitcoin hoạt động trên mạng ngang hàng P2P, nơi người dùng – thường là cá nhân hoặc tổ chức muốn trao đổi Bitcoin với những người khác trên mạng – không cần sự trợ giúp của bên trung gian để thực hiện và xác thực giao dịch. Người dùng có thể chọn kết nối máy tính trực tiếp với mạng này và tải xuống “sổ cái công khai”, trong đó ghi lại tất cả các lịch sử giao dịch Bitcoin từng được thực hiện.
Cuốn “sổ cái công khai” này sử dụng một công nghệ được gọi là “blockchain”, hay còn được gọi là “công nghệ sổ cái phân tán”. Công nghệ chuỗi khối blockchain là thứ cho phép các giao dịch tiền điện tử được xác minh, lưu trữ và sắp xếp theo một cách bất biến, minh bạch. Tính bất biến và tính minh bạch là những thông tin xác thực cực kỳ quan trọng đối với một hệ thống thanh toán không dựa trên sự tin cậy nào.
Bất cứ khi nào các giao dịch mới được xác nhận và thêm vào sổ cái, mạng sẽ cập nhật mọi bản sao sổ cái của người dùng để phản ánh những thay đổi mới nhất. Hãy coi nó như một tài liệu mở của Google, tự động cập nhật khi bất kỳ người có quyền truy cập nào chỉnh sửa nội dung của nó.
Như ý nghĩa cái tên chuỗi khối, Bitcoin blockchain là một chuỗi kỹ thuật số gồm các “khối” được sắp xếp theo thứ tự thời gian – các đoạn mã chứa dữ liệu giao dịch Bitcoin. Tuy nhiên, điều quan trọng cần đề cập là xác thực giao dịch và khai thác Bitcoin là các quy trình riêng biệt. Việc khai thác vẫn có thể xảy ra cho dù các giao dịch có được thêm vào blockchain hay không. Tương tự như vậy, sự bùng nổ trong các giao dịch Bitcoin không nhất thiết làm tăng tốc độ mà các thợ đào tìm thấy các khối mới.
Bất kể khối lượng giao dịch chờ xác nhận là bao nhiêu, Bitcoin được lập trình để cho phép các khối mới được thêm vào blockchain khoảng 10 phút một lần.
Nhờ tính công khai của blockchain, tất cả những người tham gia mạng lưới có thể theo dõi và đánh giá các giao dịch Bitcoin trong thời gian thực. Cơ sở hạ tầng này làm giảm khả năng xảy ra một vấn đề thường gặp trong thanh toán trực tuyến là chi tiêu gấp đôi (Double-Spending). Chi tiêu gấp đôi xảy ra khi người dùng cố gắng chi tiêu cùng một số tiền điện tử hai lần. Ví dụ, Bob, người có 1 Bitcoin, có thể cố gắng gửi nó cho cả Rishi và Eliza cùng lúc và hy vọng hệ thống không phát hiện ra nó.
Chi tiêu gấp đôi bị ngăn chặn trong hệ thống ngân hàng truyền thống vì việc kiểm tra, đối chiếu số liệu được thực hiện bởi một bộ phận thuộc cấp cao nhất của tổ chức. Nó cũng không phải là vấn đề với tiền mặt vì bạn không thể đưa cho hai người cùng một tờ tiền.
Trong khi đó, Bitcoin có hàng nghìn bản sao của cùng một sổ cái và do đó, nó yêu cầu toàn bộ mạng lưới người dùng nhất trí về tính hợp lệ của mỗi đồng Bitcoin cũng như mọi giao dịch Bitcoin diễn ra. Thỏa thuận này giữa tất cả các bên được gọi là “sự đồng thuận”.
Cũng giống như các ngân hàng liên tục cập nhật số dư của người dùng của họ, mọi người có bản sao sổ cái Bitcoin có trách nhiệm xác nhận và cập nhật số dư của tất cả chủ sở hữu Bitcoin. Vì vậy, câu hỏi đặt ra là: làm thế nào để mạng lưới Bitcoin đảm bảo đạt được sự đồng thuận, dù có vô số bản sao của sổ cái công khai được lưu trữ trên toàn thế giới? Điều này được thực hiện thông qua một quy trình được gọi là “proof-of-work”.
Proof-of-Work là gì?
Máy tính trong mạng Bitcoin sử dụng một quy trình được gọi là bằng chứng công việc (PoW) để xác thực các giao dịch và bảo mật mạng. PoW là “cơ chế đồng thuận” của chuỗi khối Bitcoin.
Mặc dù PoW là cơ chế đồng thuận đầu tiên và thường là loại cơ chế đồng thuận phổ biến nhất cho tiền điện tử chạy trên blockchain, nhưng vẫn có những cơ chế khác – đáng chú ý nhất là bằng chứng cổ phần (Proof-of-stake – PoS), có xu hướng tiêu tốn ít sức mạnh tính toán tổng thể hơn (và do đó tốn ít năng lượng hơn).
PoW nâng một số người đóng góp nhất định trong mạng lưới lên vai trò “người xác nhận” – thường được gọi là “người khai thác”. Việc này chỉ diễn ra sau khi họ đã chứng minh cam kết của mình với mạng lưới, bằng cách cống hiến một lượng lớn sức mạnh máy tính để “đào” được các khối mới – một quá trình như vậy thường mất khoảng 10 phút.
Tham khảo thêm:
Khi một khối mới được phát hiện, người khai thác sẽ lấp đầy nó với 1 megabyte giá trị các giao dịch đã được xác thực. Khối mới này sau đó được thêm vào chuỗi, và bản sao sổ cái của mọi người được cập nhật để phản ánh dữ liệu mới. Để đổi lấy những nỗ lực đã bỏ ra, người khai thác được phép giữ bất kỳ khoản phí nào gắn liền với các giao dịch mà họ thêm vào, ngoài ra họ còn được cung cấp một phần của Bitcoin mới được khai thác. Bitcoin mới được tạo ra và giao cho những người khai thác thành công được gọi là “phần thưởng khối”.
Tất cả người dùng Bitcoin phải trả phí mạng mỗi khi họ gửi một giao dịch (thường dựa trên kích thước của nó) trước khi khoản thanh toán đó có thể được xếp hàng để xác thực. Điều này giống như việc mua một con tem để gửi một bức thư.
Mục tiêu khi thêm phí giao dịch là để tương xứng hoặc vượt qua mức phí trung bình của những người khác, nhờ đó giao dịch của bạn được xử lý kịp thời. Những người đào coin phải tự trang trải tiền điện và chi phí bảo trì khi chạy máy cả ngày để xác thực mạng Bitcoin, vì vậy họ ưu tiên các giao dịch có phí kèm theo cao nhất, để kiếm được nhiều tiền nhất có thể khi lấp đầy các khối mới.
Bạn có thể xem các khoản phí trung bình trên nhóm bộ nhớ (mempool) Bitcoin. Đây có thể được ví như một phòng chờ, nơi chứa các giao dịch chưa được xác nhận cho đến khi chúng được những người khai thác chọn và thêm vào blockchain.
Bitcoin được tạo ra như thế nào?
Mạng Bitcoin tự động phát hành bitcoin mới cho các những người khai thác khi họ tìm thấy và thêm các khối mới vào blockchain. Tổng nguồn cung bitcoin có giới hạn là 21 triệu coin; nghĩa là khi số lượng coin đang lưu hành đạt 21 triệu, giao thức sẽ ngừng khai thác các đồng tiền mới. Trên một phương diện, việc khai thác Bitcoin tăng gấp đôi cả quá trình xác thực giao dịch và quá trình phát hành Bitcoin (cho đến khi tất cả các đồng tiền được khai thác, khi đó nó sẽ chỉ hoạt động như quá trình xác thực giao dịch).
Quan trọng hơn, việc tăng sức mạnh máy tính để đào Bitcoin không có nghĩa là sẽ có nhiều Bitcoin hơn được khai thác. Những người đào coin có máy tính mạnh hơn chỉ tăng cơ hội đào được khối tiếp theo. Lượng Bitcoin được khai thác duy trì tương đối ổn định theo thời gian.
Mạng lưới Bitcoin sử dụng chiến lược phân phối coin gọi là “giảm một nửa Bitcoin” để đảm bảo rằng lượng coin được phân phối cho những người khai thác giảm dần theo thời gian. Việc giảm lượng cung Bitcoin mới vào lưu thông sẽ giúp trợ giá của tài sản (dựa trên các nguyên tắc cơ bản của cung và cầu).
Việc giảm một nửa Bitcoin (đôi khi được gọi là “halvening”) xảy ra sau mỗi 210.000 khối, hoặc khoảng bốn năm. Khi giao thức Bitcoin lần đầu tiên ra mắt vào năm 2009, mỗi người khai thác thành công nhận được 50 Bitcoin (BTC) dưới dạng phần thưởng khối. Trước khi Bitcoin giảm một nửa vào tháng 5 năm 2020, phần thưởng khối là 12,5 BTC. Tới năm 2021, phần thưởng khối hiện là 6,25 BTC.
Đợt giảm một nửa tiếp theo dự kiến sẽ diễn ra vào khoảng năm 2024, phần thưởng khối khi đó sẽ giảm tiếp một lần nữa xuống còn 3,125 BTC. Quá trình này sẽ tiếp tục cho đến khi cuối cùng không còn coin nào để khai thác nữa.
Hiện nay, có hơn 18,7 triệu BTC đang được lưu hành, nghĩa là chỉ còn lại 2,25 triệu BTC nữa chưa được khai thác. Tuy nhiên xem xét nguyên tắc giảm một nửa và các yếu tố mạng khác như là độ khó khai thác, Bitcoin cuối cùng ước tính sẽ được khai thác vào khoảng năm 2140.
Ví Bitcoin là gì?
Ví Bitcoin là một chương trình phần mềm chạy trên máy tính hoặc thiết bị chuyên dụng. Nó cung cấp các chức năng cần thiết để bảo mật, gửi và nhận Bitcoin. Nói cách khác, bản thân Bitcoin không được lưu trữ trong ví. Thay vào đó, ví Bitcoin bảo mật các chìa khóa mật mã – một loại mật khẩu rất chuyên biệt – chứng minh quyền sở hữu một lượng Bitcoin cụ thể trên mạng Bitcoin.
Bất cứ khi nào giao dịch Bitcoin được thực hiện, quyền sở hữu Bitcoin sẽ chuyển từ người gửi sang người nhận, mạng lưới sẽ chỉ định mã khóa của người nhận làm “mật khẩu” mới để truy cập Bitcoin này.
Bitcoin sử dụng một hệ thống được gọi là mật mã khóa công khai (PKC) để bảo toàn tính toàn vẹn cho blockchain của nó. Ban đầu PKC được sử dụng để mã hóa và giải mã tin nhắn, còn ngày nay, hệ thống này hiện được sử dụng phổ biến trên các blockchain để bảo mật các giao dịch. PKC chỉ cho phép những cá nhân có bộ khóa phù hợp mới có thể truy cập vào các đồng tiền cụ thể.
Có hai loại khóa cần thiết để sở hữu và thực hiện các giao dịch Bitcoin: khóa riêng tư và khóa công khai. Cả hai khóa đều là các chuỗi ký tự chữ và số ngẫu nhiên được sử dụng để mã hóa và giải mã các giao dịch. Trên mạng Bitcoin, PKC thực hiện các hàm một chiều, nghĩa là chúng dễ dàng được giải theo một chiều và hầu như không thể đảo ngược.
Blockchain sử dụng thuật toán toán học một chiều để tạo khóa công khai từ khóa cá nhân. Do tính một chiều, người dung không thể tạo ngược lại khóa cá nhân từ khóa công khai, có nghĩa là bạn tốt nhất đừng làm mất các khóa của mình (hoặc quên mật khẩu để truy cập chúng). Bạn cũng sẽ nhận được một địa chỉ công khai, đơn giản chỉ là dạng ngắn hơn của khóa công khai của bạn.
Địa chỉ này hoạt động tương tự như địa chỉ nhà, và được chia sẻ để nhận Bitcoin. Ngược lại, khóa cá nhân phải được giữ kín tuyệt đối, giống như mã PIN của thẻ ghi nợ chỉ mình bạn biết.
Để thực hiện các giao dịch, bạn cần sử dụng khóa riêng tư và khóa công khai để mã hóa và xác nhận các giao dịch Bitcoin của mình. Ngoài ra, bạn phải đưa vào địa chỉ công khai của người nhận. Như vậy, chỉ người nhận có khóa cá nhân phù hợp mới có thể mở khóa hoặc nhận số Bitcoin đã được chuyển.
Đỗ Hiền-Theo coindesk
